آنچه باید در مورد سقف و پلان بام بدانید!

در این پست می خواهیم با پلان بام آشنا شویم.البته قبلا در سایت معماری به تفصیل در این مورد صحبت کردیم ولی اینجا هم توضیحاتی را خواهیم داد.

پلان بام ( شیب بندی)

دید افقی از بام، که در آن دیوارهای خارجی (با احتساب قرنیز)، خط مسیرشیب بام به طرف آبرو، خرپشته و هم چنین فضاهایی که به عنوان نورگیر از قسمت های مختلف بام بیرون آمده، مشخص می شود را «پلان شیب بندی» می گویند.

پلان بام به صورت یک نقشه ي مستقل و گاه به همراه پلان موقعیت  ساختمان ترسیم میشود. انتخاب مصالح و طراحی نوع سقف قبل از ترسیم پلان بام به همراه طرح پلان ها، نماها و برش ها صورت م یگیرد، زیرا پوشش بام، علاوه بر این که به مصالح، نوع سازه‌ی ساختمان و شرایط اقلیمی وابسته است، تعیین کننده‌ی نما و حجم بیرونی ساختمان و کیفیت فضاهای داخلی نیز هست.

برای ترسیم پلان سقف ساختمان، یک نقشه کش باید با انواع سقف ها، تنوع شیب های مورد استفاده، اَشکال متداول سقف )شیب دار، مسطح، قوسی ...( و مصالح و روش ساخت آ نها آشنا باشد. شکل 1- 6 پلان شیب بندی بام یک ساختمان مسکونی را نشان میدهد.



 انواع بام های ساختمان:

بام ساختمان با توجه به مصالح، نوع سازه و شرایط اقلیمی به اشکال متداول زیر تقسیم میشود:

الف(سقف های مسطّح؛

ب(سقف های شیب دار؛

ج(سقف های گنبدی و قوسی.

الف(سقف مسطّح یا صاف: 

 سقفهایی که به شکل یک صفحه ي افقی اجرا م یشوند مسطح یا صاف نامیده میشود و معمولاً در مناطقی که بارندگی زیادی ندارند، از این نوع سق فها اجرا م یگردد. شکل 2- 6 ساختمان های با سقف صاف را نشان میدهد.

ب) سقف شیب دار: 

 در مناطقی که آب و هوای مرطوب و میزان بارندگی سالیانه ي آن زیاد است از سقفهای شیب دار استفاده می شود.

استفاده از سقف های مسطّح در این مناطق خالی از اشکال نیست، زيرا لوله ی آبراه، کشش حجم زیاد باران را ندارد و معمولاً آب روی سطح بام جمع مي شود و وزن زیاد آن به تخریب م یانجامد. هم چنین، امکان نفوذپذیری

و آسیب لایه ی عایق را بیش تر خواهد شد. بنابراین، در مناطق فوق الذکر ترجیحاً از سقف های شیب دار استفاده می کنند(درمناطق شمالی ایران این نوع سقفها رواج دارند)

شکل 4- 6 یک ساختمان با سقف شی بدار را نشان می دهد.

ج) سقف های قوسی و گنبدی: 

 نوع دیگری از سقف های موجود که سالیان قبل درایران و سایر ممالک اسلامی ساخته می شد، سقفهای قوسی و گنبدی است که نمادی ازحضور آسمان درزمین تلقی می شود، به خصوص درمساجد که با به کار بردن رنگ های آبی و سبز روح عرفانی را بر محل حاکم م یسازد.

طرح و اجرای سقف های قوسی و گنبدی، اولاً به منظور توزیع و تقسیم نیروهای سقف در دهان ههای بزرگ با ارتفاع زیاد است، ثانیاً زیبایی و تنوع آن ها قابل توجه است. ترکیب فضاهای مختلف و مسائل اقلیمی نیز به دلايل اجرای این سقف ها اضافه شده است.

درشکل های 7- 6 و 8- 6 چند نمونه از سقف های قوسی گنبدی دیده م یشود. همان طور که م یبینید انواع قوس ها)ناری 1، خاگی 2، اورچین 3 و...( درنمای ساختمان زیبایی خاصی ایجاد مینماید. طراحان ساختمانی، سقف های شیب دار گوناگونی طراحی میکنند. حتی بعضی اوقات در مناطق کم باران نیز)جهت زیبایی و ترکیب حجم از سقف های شیب دار در طراحی ساختمان‌های ویلایی و گاهی در ساختمان های بلند به علت اینکه نیاز به برف روبی نباشد( از انواع سقفهای شی بدار استفاده می شود)

میزان شیب دراین نوع سقف ها از 10 تا 70 درصد است 

.

ترسیم علائم درپلان شیب بندی بام های مسطّح

یک پلان شیب بندی، شکل و ابعاد پشت بام، کُد ارتفاعی نقاط مختلف، قرنیز روی دیوار ههای کنار بام، نحوه ی شیب بندی، جمع آوری و دفع آب باران، تعداد و محل آبروها را مشخص م ینماید. محل داکت تهویه، دودکشها، نورگیرهای سقفی و موقعیت خرپشته نیز در نقشه های بام نشان داده میشوند

الف(علامت آبرو: 

 همان طور که درشکل 10 – 6 می بینید، محل آبرو را با یک دایره ی کوچک به قطر 10 سانتیمتر نمایش می دهند.

ب) علامت شیب و درصد شیب:  

علامت شیب )فلش(، جهت جریان آب را از گوش ههای بام به طرف آبرو نشان می دهد. درصد شیب را نیز بر روی مسیر شیب یا بر روی فلشِ جهت حرکت آبرو نشان م یدهند)شکل 10 - 6(.

ج) کُد یا رقوم ارتفاع:

 کُدارتفاعی کف تمام شده ی پشت بام را کنار آبرو و با علامت و هم چنین در گوشه های بام با محاسبه ی ارتفاع شیب مینویسند.

توجه داشته باشید، عدد نوشته شده بر روی تراز کنار آبرو، همان عدد کف پشت بام بوده و عدد نوشته شده بر روی علامت تراز در گوشه های بام عددی است که پس از محاسبه ی ارتفاع شیب به دست می آید.

مراحل شیب بندی بام های مسطّح:

الف) تعیین شیب بام: 

 نحوه ی حرکت آب بایستی طوری باشد که از مبدأ تا مقصد، حرکت و کشش آب، بدون مانع و هر چه سریع تر انجام شود در بام های مسطّح درصد شیب جهت هدایت و کشش آب، از 1 تا 3 درصد است که در مناطق کم باران مثل تهران به طور متوسط شیب بام را 5/ 1 درصد در نظر می‌گیرند.

در این سقفها برای هر 75 تا 100 مترمربع بام، یک آبرو در نظر می گیرند. محل کفشور و مسیرحرکت لوله های آب باران باید به نحوي انتخاب شوند که در معرض ی خزدگی قرار نگیرند. باید دقت کرد که انتقال آب باران درحدامکان مستقیم و قائم باشد تاآب سریعتر تخلیه شود و به نما یا کیفیت فضاهای داخلی لطمه نزند

ب) تعیین محل آبراه: 

 محل آبرو را میتوان در گوشه یا میانه‌ی بام انتخاب نمود. لوله ی آب باران باید از سایر لوله های فاضلاب جدا باشد تا حرکت گازهای فاضلاب مانع عبورآب باران نشود.

درحالتی که آبراه، درمیانه ی بام اجرا شود لوله های هدایت آب باران از میان دیوارهای آجری، که در قسمت های میانی ساختمان ساخته شده، کنار ستون های میانی، از داخل کمدها و داکت های سرویس ها یا از گوشه ی آشپزخانه عبور مي کند و پس از طی مرحله ی عمودی لوله ها با طی ک مترین مسیر افقی به چاه فاضلاب هدایت میشود.

چنانچه طراحی ساختمان اجازه ی عبورلوله های آب باران را از محل های یاد شده ندهد آن را در گوشه های

بام و در محل مناسب قرار میدهند. در این صورت، شیب بندی بام به طرف کنج های ساختمان اجرا میشود.

جهت انتخاب محل آبرو باید توجه شود که طول بازوی کشش از اندازه ي مجاز بیش تر نشود.

هم چنین اگر آبرو را درمیانه ی پشت بام انتخاب نماییم، همواره از نقاطی از بام دورتر بوده و به همان نسبت بارآن نقاط بیش تر خواهد بود. با توضیحات فوق روشن است که باید برای محل آبرو جایی را انتخاب نمود که نزدیک ترین فاصله ی ممکن را به تمام نقاط داشته باشد تا بدین وسیله بار بام حداقل شود. ضمناً عبور لوله ی ناودان درطبقات مزاحمتی برای اتاق ها و سالن ها و کمدها ایجاد ننماید.

بنابراین بهترین محل برای آبرو، وسط بام و درمحل برخورد اقطار می باشد. زیرا فاصله ی آن نقطه از تمام نقاط دیگر تقریباً به یک اندازه بوده و درنتیجه با توجه به درصد شیب مورد نیاز، بارکلی سقف درهمه جا به طور یکسان پخش می شود. اما به علت وجود اتاق ها و سالن ها و اینکه نمی توان از وسط اتاق ها لوله های فاضلاب را گذراند، انتخاب آبرو در وسط پشت بام، تقریباً مقدور نیست.

برای مطالعه بیشتر در این مورد مطلب زیر رو ببینید:

آنچه باید در موردسقف و پلان شیب بندی بام بدانید ، بخش دوم پلان معماری ساختمان چیست؟